ขันหมาก เป็นขบวนสินสอดทองหมั้น และอาหารคาวหวาน ที่ฝ่ายชายนำมาให้หญิง ในสมัยก่อนพิธีหมั้น และพิธีแต่งงาน จะกระทำกันคนละวัน จึงต้องจัดขบวนขันหมากสองครั้ง คือ ขั้นหมากหมั้น และขันหมากแต่ง แต่ในปัจจุบันนิยมจัดพิธีหมั้น และพิธีแต่งในวันเดียวกัน จึงจัดขันหมากเพียงครั้งเดียว ซึ่งขบวนขันหมากจะเคลื่อนขบวนตามฤกษ์ยามที่เป็นมงคล และ มักจะมีขบวนกลองยาวนำหน้า ร้องรำกันอย่างสนุกสนานไปตลอดทาง จนถึงเรือนของฝ่ายหญิง ซึ่งฝ่ายหญิงจะแสดงมิตรไมตรี ด้วยการถือพานหมากพลู หรือพานเชิญขันหมากออกมาต้อนรับ

พานขันหมากเอก  ประกอบด้วย

1.พานขันหมากเอก คือพานพลูซึ่งสมัยโบราณ ใช้ต้อนรับแขกเมื่อมาเยี่ยมเยียน  พานขันหมากเอก ประกอบด้วย  หมากดิบ 8 ผล  ใบพลู 4 เรียง ๆ ละ 8 ใบ และใบเงิน ใบทอง ใบนาก นิยมจัดเป็นคู่ หมายถึงการอยู่ด้วยกันเป็นคู่  และจะมี ถุงเงิน  ถุงทอง  อย่างละ 1 คู่  ข้างในบรรจุ ถั่วเขียว, งาดำ, ข้าวเปลือก, ข้าวตอก สื่อถึงความอุดมสมบูรณ์เจริญงอกงาม  และนิยมนำดอกไม้มงคลมาประดับตกแต่งพานให้สวยงาม  เช่น ดอกรัก  ดาวเรือง  บานไม่รู้โรยเป็นต้น

2. พานสินสอดทองหมั้น  ใช้สำหรับ ใส่เงิน,ทอง,เพชร  จะใช้ 1 พาน หรือ 2 พานก็ได้ ภายในจะประกอบด้วย สินสอดต่างๆ  รองด้วย ใบเงิน ใบทอง ใบนาก  และห่อด้วยผ้านิยมใช้เป็นผ้าลูกไม้หรือผ้าโปร่ง

3.พานแหวนหมั้น  เป็นพานขนาดเล็ก นิยมนำดอกไม้มาตกแต่งให้สวยงาม

4.พานธูปเทียน   เป็นพานที่ตกแต่งด้วยดอกไม้ ธูปเทียน  วางกระทงดอกไม้จะทำกรวยใบตองตรอบหรือไม่ก็ได้ มักเป็นพานที่เจ้าบ่าวถือในขบวนขันหมาก ดอกไม้ธูปเทียนนี้เพื่อเป็นการแสดงคารวะแก่ฝ่ายเจ้าสาว และเอามาใช้ในพิธีรับไหว้

เคล็ดเล็กน้อยคือ ในพิธีงานมงคลแพธูปต้องวางเหนือแพเทียน  หากจัดแพเทียนเหนือธูปจะใช้สำหรับงานอวมงคลเท่านั้น

5.พานต้นกล้วยต้นอ้อย  ปัจจุบันนิยม นำหน่อมาใช้บรรจุลงในพานตกแต่งด้วยดอกไม้เพื่อความสวยงาม  หรือจะใช้เป็นต้นก็ได้  ใช้อย่างคู่ มีความหมาย เพื่อความอุดมสมบูรณ์ ทำมาค้าขายเจริญรุ่งเรืองมีลูกเต็มบ้านหลานเต็มเมือง

พานขันหมากโท  ประกอบด้วย

จะเป็นจำพวกขนมและผลไม้ จัดเป็นคู่ๆทุกอย่างกี่คู่ตามสมควรที่ฝ่ายหญิงเรียกร้อง อาจไม่จำเป็นต้องครบถ้วนทุกอย่างก็ได้   ตามแต่ประเพณีของแต่ละบ้าน   เช่นประกอบด้วย 
1.พานขนมมงคล 9 อย่าง   1 คู่  (ควรจะมี)  ประกอบด้วย  ทองหยิบ  ทองหยอด  ฝอยทอง  เม็ดขนุน  ขนมชั้น  ถ้วยฟู   เสน่ห์จันทร์  ทองเอก  จ่ามงกุฎ   เป็นต้น   ขนมที่ห้ามใช้ในขบวนขันหมาก  คือ ขนมต้มขาวและแดง

2. พานผลไม้  เช่น กล้วย  1 คู่ , ส้มโอ  1  คู่  , มะพร้าวอ่อน 1 คู่  เป็นต้น

3. พานของหวาน เช่นพานขนมเปี๊ยะ 1 คู่  , พานขนมจันอับ  1  คู่  , พานขนมโก๋  1  คู่  , พานขนมกาละแม  1  คู่  , พานข้าวเหนียวแดง  1 คู่ .พานขนมกง  1 คู่   พานขนมสามเกลอ  1 คู่  เป็นต้น

4. พานของคาว  เช่น พานไก่ต้ม  1 คู่  ,  พานหมูนอนตอง  1  คู่  ,  พานขนมจีน ห่อหมก  1  คู่  ,  เป็นต้น อาจจะมี  เหล้า   น้ำตาลทราย  วุ้นเส้น  ทุกอย่างจัดเป็นคู่ เป็นต้น

 ขั้นตอนพิธีแห่ขบวนขันหมาก

หลังจากการสู่ขอและได้ฤกษ์มงคลมาแล้ว  เมื่อถึงวันงานพิธีจะเริ่มต้นตั้งแต่เช้าโดยมีพระสงฆ์เจริญพระพุทธมนต์  คู่บ่าวสาวตักบาตรร่วมกัน เลี้ยงพระทำพิธีทางศาสนา  ต่อจากนั้นก็จะเป็นพิธีแห่ขันหมากโดยมีเถ้าแก่ฝ่ายชายและคนถือเครื่องขันหมาก และ ต้นกล้วยต้นอ้อย ซื่งอาจจะมีขบวนกลองยาวและนางรำเพื่อสร้างสีสันและความครื้นเครงก็ได้
โห่  ฮี้โหฮี้โหฮี้โห ฮิ้ว  เมื่อได้ยินเสียงโห่มาแต่ไกล เป็นอันรู้กันว่าขบวนของเจ้าบ่าวมาแล้ว  เมื่อขบวนขันหมากมาถังยังบ้านเจ้าสาว จะมีบทสนทนาดังนี้

เฒ่าแก่ฝ่ายเจ้าสาว : วันนี้มาทำอะไรกันเยอะแยะเลย
เฒ่าแก่ฝ่ายเจ้าบ่าว : วันนี้เป็นวันดีเป็นสิริมงคล นำขันหมากแก้วแหวนเงินทองและลูกเขยมาให้

เมื่อจบการสนทนาจะมีเด็กผู้หญิงถือพานเชิญขันหมาก ที่บรรจุหมากพลู บุหรี่ ตามธรรมเนียม เป็นการต้อนรับเชื้อเชิญให้เข้าบ้านเฒ่าแก่ฝ่ายเจ้าบ่าวจะหยิบหมาก 1 คำ เป็นธรรมเนียม   จากนั้นจะผ่านประตู เงินประตูทองโดยจะยืนเป็นคู่ ถือผ้าแพรหรือสร้อยเงินสร้อยทอง  ปัจจุบันนิยมทำเป็นสายดอกไม้ เช่นสายดอกรักเป็นต้น  ฝ่ายชายจะผ่านประตูไปได้ จะต้องจ่ายค่าธรรมเนียมแก่ผู้เฝ้าประตู   ฝ่ายเจ้าสาวจะมีผู้ใหญ่ 1 คู่เป็นผู้รับขันหมาก จะเรียงสิ่งของจากขบวนขันหมากวางเป็นคู่ๆอย่า งมีระเบียบไว้บนโต๊ะในห้องรับแขก เว้นแต่ต้นกล้วยและต้นอ้อยเอาไว้นอกบ้านเพื่อขุดดินปลูก

ขั้นตอนพิธีการรับสินสอด พิธิหมั้น และพิธีรับไหว้

 เมื่อผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่าย และเจ้าบ่าว นั่งบริเวณห้องทำพิธีหมั้นแล้ว  มีบทสนทนาดังนี้
เฒ่าแก่ฝ่ายเจ้าสาว : วันนี้นำอะไรมากกับขบวนขันหมาก
เฒ่าแก่ฝ่ายเจ้าบ่าว : (คลี่ผ่าห่อหุ้มพานขันหมากออก) วันนี้นำสินสอดได้แก่……..มาเพื่อหมั้นหมายขอลูกสาวให้กับ…(ฐานะเจ้าบ่าว)และส่งหมากพลู ให้เฒ่าแก่ ฝ่ายหญิงเป็นการทักทาย ซึ่งทางฝ่ายหญิงจะต้องรับมาถือพอเป็นพิธี ผู้ใหญ่ฝ่ายหญิงจะพา เจ้าสาวลงมายังห้องพิธี ผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่ายรอยข้าวตอกดอกไม้ลงในพานขันหมาก พิธีกร:ได้เวลาเป็นมงคลแล้ว ให้เจ้าบ่าวสวมแหวนกับเจ้าสาวได้ เจ้าบ่าวจะสวมแหวนหมั้น แก่เจ้าสาว เจ้าสาวไหว้ขอบคุณเจ้าบ่าวแล้วเจ้าสาวจึงสวมแหวนหมั้นให้แก่เจ้าบ่าว จากนั้นแม่เจ้าสาวเก็บสินสอดห่อผ้าแดงและแบกขึ้นบ่า นำไปเก็บไว้ในห้อง

ขั้นตอนพิธีรับไหว้

1)    ประกาศเรียกชื่อญาติตามลำดับ
2)    บ่าวสาวนำพานธูปเทียนแพมาไหว้ผู้ใหญ่
3)    บิดา-มารดา หรือญาติผู้ใหญ่เข้าไปรับไหว้จากคู่บ่าวสาวโดยรับพานไว้ (จับพานไว้เฉย ๆ)
4)    บ่าวสาววางพานและก้มลงกราบกับพื้น   
5)    คู่บ่าวสาวมอบของไหว้

พิธีหลั่งน้ำพระพุทธมนต์

1) พิธีกรกล่าวเชิญบ่าวสาวจุดธูป  เทียน  บูชาพระรัตนตรัย   
2) บ่าวสาวเข้าไปนั่งที่ตั่ง เจ้าบ่าวนั่งฝั่งขวาของตั่ง   
3) พิธีกรเชิญประธานสวมมาลัยให้บ่าวสาว   
4) พิธีกรเชิญพ่อแม่เจ้าบ่าวสวมมงคลแก่คู่บ่าวสาว   
5) พิธีกรเชิญประธานหรือญาติผู้ใหญ่เจิมหน้าผากคู่บ่าวสาว   
6) ประธานหลั่งน้ำพระพุทธมนต์อวยพรคู่บ่าวสาว   
7) จัดคนยืนแจกของชำร่วยให้แขกหลังหลั่งน้ำพระพุทธมนต์เสร็จ   
8) เชิญแขกที่มาร่วมงานหลั่งน้ำพระพุทธมนต์   
9) พิธีกรเชิญพ่อแม่เจ้าสาวถอดมงคลแฝด  โดยถอดออกจากศีรษะเจ้าสาวก่อนพร้อมกันทั้งสองมือ     แล้วมอบให้แก่เจ้าบ่าว เจ้าสาว โดยให้แบมือรับร่วมกัน  เสร็จแล้วจับมือเจ้าบ่าว  เจ้าสาวยืนขึ้น   
11) เจ้าบ่าว เจ้าสาว ไปกราบพระ 3 ครั้ง  จากนั้นดับธูปเทียน  เสร็จพิธีหลั่งน้ำพระพุทธมนต์

ขั้นตอนพิธีการส่งตัว

พิธีส่งตัวทำขึ้นเพื่อความเป็นสิริมงคลของคู่บ่าวสาวมีของมงคลใส่ในพานวางไว้ข้างๆ ประกอบด้วย  ฟักเขียว หมายถึง ความอยู่เย็นเป็นสุข  หินบดยา หมายถึง ความหนักแน่น  แมวคราว หมายถึงการอยู่กับเหย้าเฝ้ากันเรือน ไม้เท้า หมายถึง ถือไม้เท้ายอดทองกระบองยอดเพชร ถุงเงินถุงทองใส่ ถั่วเขียว งาดำ ข้าวเปลือก หมายถึงความเจริญงอกงามอุดมสมบูรณ์ บางตำราจะมีขันใส่น้ำฝน หมายถึง ความสดชื่นชุ่มฉ่ำ  โดยเชิญผู้ใหญ่ที่เป็นที่เคารพ แต่งงานครองเรือนกันมานานรักใครกันดี โดยท่านทั้ง 2จะหยิบเอาถั่วงา และดอกไม้มาโปรยบนที่นอนแล้วขึ้นไปนอนบนเตียงเตียงเรียกว่า ฤกษ์เรียงเคียงหมอน ผู้ชายนอนทางขวาของผู้หญิงแล้วทำเป็นหลับไป สักครู่จึงทำเป็นตื่นนอนแล้วสนทนากันด้วยเรื่องที่เป็นมงคล กล่าวว่านอนหลับฝันดีฝันเห็นแต่สิ่งที่เป็นมงคล   เมื่อเสร็จผู้ใหญ่จึงลุกขึ้นมาจูงบ่าวสาว ขึ้นนอนบนเตียงกล่าวให้ศีลให้พรให้คู่บ่าวสาวอยู่กินกันจนเฒ่า “ถือไม้เท้ายอดทองกระบองยอดเพชร“และให้โอวาทในการ ครองเรือนแล้วจึงออกมาจากห้องหอ